Những bệnh thường gặp ở tuổi dậy thì và những điều bạn nên biết

Tuổi dậy thì có những thay đổi về sinh lý rất dễ nhầm lẫn với bệnh lý. Ngược lại, có những dấu hiệu về bệnh lý lại bị bỏ qua do ngỡ đó chỉ là sự thay đổi bình thường. Nhận biết đâu là sinh lý, đâu là bệnh lý sẽ giúp cha mẹ và bản thân trẻ ở lứa tuổi này đỡ hoang mang và phát hiện sớm những bất thường về sức khỏe để kịp thời can thiệp.

Dậy thì sớm

Các bé gái thường xuất hiện kinh nguyệt lần đầu lúc 11 – 12 tuổi. Với quan niệm trẻ ngày nay có xu hướng dậy thì sớm, nhiều bố mẹ thường cho rằng việc trẻ xuất hiện kinh nguyệt trước chín tuổi cũng là bình thường. Thật ra, thì trường hợp này lại là dấu hiệu của bệnh lý.

Một số trường hợp dậy thì sớm do nguyên nhân thực thể là dạng hiếm gặp, thường do các biến đổi thực thể tại não như là dấu hiệu của những căn bệnh nguy hiểm dễ dẫn đến tử vong như u não, não úng thủy, tổn thương não, teo não, động kinh, u nang buồng trứng, u tuyến thượng thận… Trẻ dậy thì sớm có nguy cơ mắc các bệnh ung thư vú, ung thư dạ con, ung thư buồng trứng… cao hơn trẻ dậy thì đúng với lứa tuổi.

Những dấu hiệu bên ngoài giúp cha mẹ nhận biết các bé gái bắt đầu dậy thì là sự phát triển vú, lông mu, sự tăng trưởng cơ thể… Nếu những dấu hiệu này xuất hiện trước lúc tám tuổi cũng là những báo hiệu cho hiện tượng dậy thì sớm.

Dậy thì muộn

So với dậy thì sớm, hiện tượng dậy thì muộn cũng nguy hiểm không kém do có liên quan đến một bất thường trong cơ thể. Không ít bố mẹ cảm thấy an tâm khi con đã ở tuổi 14-15 nhưng vẫn còn là trẻ con.

Trẻ dậy thì muộn có thể thuộc một trong ba nhóm sau:

– Do tập thể thao quá mức hoặc chậm phát triển về thể tạng.

– Do có những vấn đề thuộc về bệnh lý như thiểu năng tuyến yên, bất thường về nhiễm sắc thể, rối loạn nội tiết tố.

– Do có vấn đề về buồng trứng, có các bệnh mạn tính về máu, ung thư.

Nếu thấy trẻ 13 tuổi mà chưa có những dấu hiệu của dậy thì như chưa có kinh nguyệt, ngực chưa phát triển, cha mẹ phải nghĩ ngay đến chứng dậy thì muộn và nên đưa trẻ đến bác sĩ chuyên khoa để thăm khám. Nếu xác định trẻ chỉ dậy thì chậm đơn thuần, mới có thể yên tâm.

Bất thường của chu kỳ kinh

Đau tức bụng dưới, căng ngực, mỏi lưng… là những dấu hiệu thường xuất hiện trong những ngày chu kỳ do sự thay đổi của các hormone sinh dục. Một số người có thể bị ra nhiều máu trong chu kỳ và máu bị vón cục. Đây không phải là những dấu hiệu bất thường.

Nhiều bé gái ở tuổi dậy thì có chu kỳ kinh nguyệt không đều vì phát triển rất nhanh về thể chất, nhưng sự phát triển và điều hòa về thần kinh và thể dịch ở các em lại không theo kịp. Trục trặc này sẽ xảy ra trong một hai năm đầu. Khi cơ thể trưởng thành, kinh nguyệt của các em sẽ ổn định.

Hiện tượng trẻ gái tuổi dậy thì không xuất hiện kinh nguyệt từ 4 – 6 tháng sau khi đã có kinh khiến nhiều bậc cha mẹ hốt hoảng, những nguyên nhân có thể chỉ liên quan đến những căng thẳng về tâm lý, thể lực hoặc những rối loạn tiêu hóa.

Tuy nhiên, nếu đã có sự điều chỉnh mà kinh nguyệt vẫn không xuất hiện thì lại là dấu hiệu không bình thường, có thể liên quan đến một khối u ở buồng trứng hoặc teo tuyến yên, cường giáp, bệnh tuyến thượng thận.

Cha mẹ nên lưu ý các dấu hiệu sau đây để cho con đi khám kịp thời: Trẻ bị những cơn đau bụng dữ dội và kéo dài trong suốt chu kỳ kinh. Máu ra quá nhiều trong chu kỳ, máu bị vón cục nhiều, kích thước lớn. Nếu không điều trị kịp thời có thể dẫn đến viêm đường sinh dục, làm hẹp hoặc tắc vòi trứng, gây ra tình trạng thai ngoài tử cung hoặc vô sinh khi trưởng thành. Rong kinh cũng có thể gây rối loạn phóng noãn dẫn đến vô sinh.

Những cơn đau đầu ở tuổi dậy thì

Nguyên nhân gây cơn đau đầu của lứa tuổi này thường do sự thay đổi đột ngột những hoạt động của các neuron thần kinh trong não, hoặc sự thay đổi áp suất trong các mạch máu có nhiệm vụ cung cấp máu lên não.

Một số trẻ gái tuổi dậy thì cũng cảm thấy đau đầu trong thời gian hành kinh, hoặc có cảm giác choáng váng khi đứng dậy… Những dấu hiệu này chỉ là sự phát triển bình thường của sinh lý lứa tuổi.

Tuy nhiên, không loại trừ việc đau đầu là dấu hiệu của những thương tổn nghiêm trọng trong não như u não, áp lực trong não tăng cao, viêm màng não, viêm não… bởi đó là những căn bệnh có thể gặp ở tuổi dậy thì.

Do vậy, cha mẹ cần sớm đưa con đến bác sĩ, khi trẻ có các cơn đau kéo dài liên tục và có xu hướng tăng dần, khi trẻ thường xuyên có cảm giác choáng váng lúc đứng dậy hay đi lại, thường xuyên bị đau đầu hoặc nôn mửa khi thức dậy vào buổi sáng.

Thống kinh

Thống kinh là triệu chứng đau quặn thắt ở vùng bụng dưới (đôi khi còn kèm thêm đau lưng, nhức đầu, tiêu chảy) khi hành kinh. Có khoảng 60 – 70% bé gái trong 3 năm đầu hành kinh bị triệu chứng này, không có gì nguy hiểm nhưng làm cho 14 – 20% phải nghỉ học, gây lo lắng, thiếu tự tin cho trẻ.

Nguyên nhân trong chu kỳ kinh nguyệt, niêm mạc tử cung tiết ra nhiều Prostaglandin càng tăng cao hơn nữa trong ngày hành kinh, đặc biệt là trong 48 giờ đầu. Trường hợp này, gọi là thống kinh nguyên phát. Cũng có khi do thiếu vi chất (ví dụ thiếu canxi) hoặc do các bệnh lý khác.

Rong kinh, rong huyết

Rong kinh là hành kinh kéo dài hơn 1 tuần. Rong huyết là hiện tượng ra huyết ở bộ phận sinh dục không phải do kinh nguyệt kéo dài hơn 1 tuần. Khi kinh nguyệt kéo dài, máu kinh không đông, lượng máu ra nhiều vào giữa đợt có kinh, rong kinh kéo dài hơn 15 ngày, gọi chung là rong kinh-rong huyết.

Nguyên nhân khi vào tuổi dậy thì, có trẻ trong vòng 2 – 3 năm đầu, chu kỳ hành kinh không ổn định, Estrogen tăng cao nhưng lại không có hiện tượng phóng noãn. Progesteron không được tiết ra cân đối với Estrogen. Nội mạc tử cung dày lên mãi nhưng mạch máu không tăng trưởng kịp, không đủ máu nuôi dưỡng, bị hoại tử, bong ra từng mảng nhỏ, gây chảy máu dài ngày gọi là rong kinh.

Bệnh vùng kín ở tuổi dậy thì

Khu vực âm đạo, âm hộ thường xuyên bị vi trùng xâm nhập từ bên ngoài da, đường tiêu hóa (gần hậu môn) và quan hệ tình dục. Vì thế, các vùng này rất dễ bị viêm nhiễm nếu bạn không biết cách giữ gìn vệ sinh.

Nhiều người nhầm lẫn rằng ở tuổi dậy thì, khi chưa có quan hệ tình dục thì không thể có sự xâm nhập của vi trùng và họ rất an toàn trước nguy cơ viêm nhiễm.

Thật ra, ở lứa tuổi này cũng rất dễ bị viêm nhiễm âm đạo nếu không biết vệ sinh đúng cách. Tuy nhiên, tác nhân gây bệnh có khác so với những người đã lập gia đình. Hơn nữa, viêm âm đạo ở lứa tuổi này rất khó điều trị và dễ tái phát, vì không thể dùng các loại thuốc đặt âm đạo.

Các bé gái mặc quần áo chật, đổ mồ hôi nhiều rất dễ bị nhiễm nấm âm hộ, âm đạo vì môi trường ẩm ướt, tạo điều kiện thuận lợi cho vi nấm phát triển. Những bé gái bị nhiễm giun, đặc biệt là giun kim đường tiêu hóa, nếu không được điều trị rất dễ bị viêm nhiễm âm đạo do giun.

Thiếu máu nhược sắc

Khoảng 20%-25% thiếu nữ bị thiếu máu nhược sắc, hay còn gọi là “chứng xanh lướt thiếu nữ”. Đó là biểu hiện của chứng thiếu máu do thiếu sắt. Bước vào tuổi dậy thì, nhu cầu sắt ở thiếu nữ vào khoảng 2,4ml/ngày (gấp đôi bé trai).

Nguyên nhân, do chế độ dinh dưỡng không cân đối, thậm chí thiếu chất, cộng với sự mất máu khi có kinh nguyệt, khiến các cô bé bị mất chất sắt. Tình trạng này kéo dài sẽ dẫn tới thiếu máu. Những em gái có vấn đề bất thường về kinh nguyệt như đã nêu trên thì tình trạng thiếu máu do thiếu sắt càng nặng hơn nữa. Chứng thiếu máu nhược sắc còn do các bệnh đường ruột, do bị nhiễm giun đũa, giun tóc, giun móc.

Cách phòng tránh

Cần ăn uống điều độ và đủ chất dinh dưỡng. Chú ý bổ sung các thực phẩm giàu chất sắt như thịt bò, thịt lợn, thịt gà, cá, trứng, đậu đỗ, …. Ăn nhiều các loại rau quả có nhiều chất sắt (cải sen, cần tây, đậu đũa, củ cải, cà chua, đu đủ chín…) và các loại quả chín chứa nhiều vitamin C (cam, quýt, bưởi, muỗm, nhãn…).

Trường hợp có nhiễm thêm ký sinh trùng đường ruột, ngoài chế độ ăn uống và bổ sung viên sắt, axit folic, các bé gái cần tẩy giun định kỳ.

Bổ sung thêm các thực phẩm chức năng chứa chất sắt phối hợp với axit folic (những chất cần thiết trong độ tuổi dậy thì).

Các bậc phụ huynh nên chú ý tới sức khỏe của trẻ trong giai đoạn này, bởi cơ thể trẻ ở giai đoạn này có rất nhiều thay đổi. Việc quan trọng nhất đó chính là bổ sung dưỡng chất cho cơ thể trẻ để tránh được các tình trạng trên.

Lựa chọn viên uống bổ sung sắt cùng với, axit folic, Vitamin B12, Vitamin E và Dầu mè đen…..giúp giảm các triệu chứng thiếu máu do thiếu sắt, giảm mệt mỏi, tăng cường sức đề kháng cho cơ thể. Đồng thời, phòng ngừa thiếu máu cho trẻ em tuổi dậy thì, người bị rối loạn kinh nguyệt, rong kinh, rong huyết kém hấp thu sắt.

Bác sĩ tư vấn chăm sóc sức khỏe cho các bạn gái trong tuổi dậy thì, vui lòng liên hệ: 1900.1259 hoặc gửi câu hỏi về hòm thư: Khoedep@bacsituvan.vn. Cảm ơn bạn đã quan tâm!