Thiếu sắt và những điều bạn nên biết

Thiếu sắt không chỉ dẫn đến tình trạng thiếu máu mà còn gây ra nhiều vấn đề nguy hiểm cho sức khỏe con người. Và tình trạng này thường diễn biến âm thầm, cho đến khi ta phát hiện ra thì bệnh thiếu máu đã ở mức thiếu máu trung bình hoặc nặng.

Vậy, thiếu sắt là gì? dấu hiệu nào nhận biết, nguyên nhân và hướng điều trị tình trạng này như thế nào? Những băn khoăn, thắc mắc đó sẽ có lời giải đáp ngay sau đây.

Thiếu sắt là gì?

Thiếu sắt là tình trạng mà trong đó sắt trong cơ thể ít hơn bình thường, lượng sắt ăn vào hàng ngày và sắt từ kho dự trữ không đáp ứng được nhu cầu tạo hồng cầu và cung cấp cho mô. Khi đó thiếu sắt, sẽ làm giảm chất lượng, số lượng hồng cầu, từ đó làm giảm cung cấp oxy cho các cơ quan, gây ra ảnh hưởng đến toàn cơ thể.

Dấu hiệu cơ thể thiếu sắt

Ban đầu thiếu sắt có thể rất nhẹ không được chú ý. Tuy nhiên, khi cơ thể trở nên thiếu sắt và thiếu máu nặng hơn, các dấu hiệu sẽ xuất hiện như:

Mệt mỏi bất thường: Đây là một trong những dấu hiệu phổ biến nhất của thiếu sắt, do cơ thể bạn cần sắt để tạo ra hemoglobin trong tế bào hồng cầu. Hemoglobin giúp vận chuyển oxy quanh cơ thể. Khi thiếu sắt, lượng oxy tới các mô và cơ bắp sẽ giảm đi, khiến bạn có cảm giác không còn một chút sức lực.

Da nhợt nhạt: Làn da nhợt nhạt nói chung hoặc ở một số khu vực cụ thể như mặt, bên trong mi mắt dưới hay móng tay có thể cho thấy bạn đang thiếu sắt. Điều này gây ra do lượng hemoglobin tạo màu đỏ cho máu giảm xuống.

Hụt hơi: Lượng oxy trong cơ thể giảm xuống do thiếu sắt sẽ khiến bạn gặp khó khăn hơn khi thực hiện các hoạt động thường ngày, như đi bộ. Kết quả là nhịp thở của bạn sẽ tăng lên do cơ thể cố lấy thêm nhiều oxy hơn.

Đau đầu và chóng mặt: Thiếu sắt khiến lượng oxy chuyển tới não giảm đi, khiến các mạch máu căng ra tạo áp suất. Điều này sẽ khiến bạn thấy đau đầu và xây xẩm mặt mày.

Tim đập nhanh: Khi thiếu sắt, tim sẽ phải hoạt động nhiều hơn để vận chuyển oxy quanh cơ thể. Điều này có thể dẫn tới loạn nhịp tim, tim đập nhanh, thậm chí là to tim hay ngừng tim.

Tóc và da khô: Lượng oxy trong máu thấp cũng khiến tóc và da trở nên khô hơn. Trong nhiều trường hợp nặng, người thiếu sắt có thể bị rụng tóc hàng loạt.

Sưng miệng và lưỡi: Thiếu sắt có thể khiến lưỡi nhạt màu, sưng lên hoặc mịn một cách bất thường. Bạn cũng có thể bị khô miệng, nhiệt miệng hoặc có vết rạn đỏ và đau ở khóe miệng.

Buồn chân: Hội chứng buồn chân là cảm giác muốn di chuyển chân khi nghỉ ngơi, thường gây ngứa hoặc cảm giác như kiến bò ở bàn chân và chân. Điều này thường tệ hơn vào ban đêm, khiến bạn khó ngủ. Khoảng 25% người mắc hội chứng này bị thiếu sắt. Mức thiếu sắt càng cao, triệu chứng càng nặng.

Thèm đồ lạ: Cảm giác thèm ăn những thức lạ lùng hoặc thứ không phải thực phẩm, như đá lạnh, đất sét, bụi, phấn hoặc giấy, có thể là một dấu hiệu của thiếu sắt. Điều này cũng có thể xảy ra trong quá trình mang thai.

Lo âu: Thiếu oxy do thiếu sắt khiến nhiều người có cảm giác bồn chồn, lo âu. Triệu chứng này thường nhanh chóng biến mất khi lượng sắt được bổ sung đầy đủ.

Nguyên nhân thiếu sắt

Việc cung cấp không đủ sắt cho cơ thể từ chế độ dinh dưỡng là nguyên nhân thường dẫn đến thiếu sắt. Nếu tiêu thụ chất sắt quá ít, theo thời gian cơ thể có thể trở nên thiếu sắt.

Cơ thể không có khả năng hấp thụ sắt, sắt từ thức ăn được hấp thụ vào máu trong ruột non. Rối loạn đường ruột như bệnh Celiac, bệnh crohn, ảnh hưởng đến khả năng của ruột hấp thụ chất dinh dưỡng từ thức ăn, có thể dẫn đến thiếu máu do thiếu sắt. Nếu một phần ruột non đã bị bỏ qua hoặc qua phẫu thuật, có thể gây ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ chất sắt và chất dinh dưỡng khác. Một số thuốc có thể gây cản trở quá trình hấp thụ
sắt.

Ví dụ, thường xuyên sử dụng các thuốc giảm axit dạ dày có thể dẫn đến thiếu máu do thiếu sắt. Cơ thể cần axit dạ dày, các sản phẩm này chuyển đổi chế độ ăn uống sắt thành dạng có thể dễ dàng được hấp thụ bởi ruột non.

Mang thai: Nếu không bổ sung sắt, thiếu máu thiếu sắt xảy ra ở nhiều phụ nữ mang thai vì chất sắt cần để phục vụ riêng khối lượng máu tăng lên cũng như là một nguồn hemoglobin cho thai nhi phát triển. Bào thai cần sắt để phát triển các tế bào hồng cầu, mạch máu và cơ bắp.

Yếu tố nguy cơ: Thời gian kinh nguyệt kéo dài hoặc số lượng nhiều, mang thai, chế độ ăn uống thiếu sắt. Nguồn chảy máu trong cơ thể được biết đến hoặc ẩn, như một vết loét, khối u chảy máu, xơ tử cung, polyp ruột, ung thư đại trực tràng hoặc xuất huyết tiêu hóa.

Ăn chay: Bởi vì ăn chay không ăn thịt, đang có nguy cơ thiếu máu thiếu sắt. Sắt đến từ ngũ cốc và rau quả cũng như là sắt đến từ thịt không được cơ thể hấp thụ.

Hướng phòng và điều trị bệnh thiếu sắt

Khi thiếu sắt đến mức phát triển thành bệnh thiếu máu, tăng các loại thực phẩm giàu chất sắt là có lợi, tuy nhiên là không đủ để khắc phục sự cố. Cần bổ sung sắt thường xuyên để xây dựng lại dự trữ cũng như để đáp ứng các yêu cầu sắt hàng ngày của cơ thể. Đối với phụ nữ mang thai, bổ sung chất sắt giúp cung cấp đầy đủ chất sắt cho cả mẹ và thai nhi.

Thông thường, các bác sĩ khuyên nên sử dụng sắt dạng hữu cơ, kết hợp với Axit folic, Vitamin B12, Vitamin E, Kẽm và Dầu mè đen. Những dưỡng chất bổ sung sắt đường uống thường được hấp thụ tốt nhất khi dạ dày trống rỗng. Tuy nhiên, bởi chất sắt có thể gây kích ứng dạ dày, có thể cần bổ sung thức ăn. Bác sĩ khuyên nên bổ sung sắt với nước cam hoặc viên uống Vitamin C. Vitamin C giúp tăng hấp thụ sắt.

Bên cạnh, bổ sung sắt 2 giờ trước khi hoặc 4 giờ sau khi uống thuốc kháng axit, các loại thuốc này có thể cản trở hấp thụ sắt. Sắt bổ sung có thể gây táo bón, do vậy cũng có thể đề nghị chất làm mềm phân. Nguyên tố sắt hầu như biến phân thành màu đen, một tác dụng phụ vô hại. Sắt có thể tiêm, tuy nhiên điều này là không cần thiết.

Thiếu sắt có thể không thể bổ sung ngắn chỉ qua đêm. Có thể cần bổ sung sắt một vài tháng hoặc lâu hơn để bổ sung dự trữ sắt. Nói chung, bắt đầu cảm thấy tốt hơn sau một tuần điều trị. Phụ nữ mang thai thường xuyên uống bổ sung sắt theo toa trong thời gian mang thai, để ngăn ngừa hoặc điều trị thiếu máu thiếu sắt. Hãy hỏi bác sĩ khi cần phải quay trở lại kiểm tra lại máu.

Còn tùy thuộc vào chế độ ăn uống của người mẹ, sữa mẹ có thể không chứa đủ chất sắt cho trẻ sơ sinh phát triển. Phần lớn các công thức cho trẻ sơ sinh có chứa đầy đủ, tuy nhiên một số em bé cần chất sắt bổ sung. Hãy hỏi bác sĩ nếu bé có thể thêm viên sắt, tuy nhiên không cho thêm chất sắt mà không nói chuyện với bác sĩ trước tiên.

Nếu bổ sung sắt một mình không làm tăng mức độ sắt máu ở người lớn, có khả năng thiếu máu là do nguyên nhân khác ngoài chế độ ăn nghèo chất sắt.

Có thể là do nguồn gốc của vấn đề chảy máu hoặc hấp thụ sắt mà bác sĩ sẽ cần phải điều tra và điều trị. Tùy thuộc vào nguyên nhân, điều trị thiếu máu thiếu sắt có thể bao gồm:

Còn tùy thuộc vào chế độ ăn uống của người mẹ, sữa mẹ có thể không chứa đủ chất sắt cho trẻ sơ sinh phát triển. Phần lớn các công thức cho trẻ sơ sinh có chứa đầy đủ, tuy nhiên một số em bé cần chất sắt bổ sung. Hãy hỏi bác sĩ nếu bé có thể thêm viên sắt, tuy nhiên không cho thêm chất sắt mà không nói chuyện với bác sĩ trước tiên.

Nếu bổ sung sắt một mình không làm tăng mức độ sắt máu ở người lớn, có khả năng thiếu máu là do nguyên nhân khác ngoài chế độ ăn nghèo chất sắt.

Có thể là do nguồn gốc của vấn đề chảy máu hoặc hấp thụ sắt mà bác sĩ sẽ cần phải điều tra và điều trị. Tùy thuộc vào nguyên nhân, điều trị thiếu máu thiếu sắt có thể bao gồm:

– Thuốc bổ sung sắt, chẳng hạn như thuốc tránh thai để làm kinh nguyệt đúng.

– Thuốc kháng sinh và các thuốc khác để điều trị viêm loét dạ dày tá tràng.

– Phẫu thuật để loại bỏ polyp chảy máu, khối u hoặc xơ.

– Nếu thiếu máu thiếu sắt nghiêm trọng, truyền máu có thể giúp thay thế sắt và hemoglobin nhanh chóng.

Hy vọng, những thông tin trên sẽ cung cấp cho các bạn kiến thức cơ bản về nguyên nhân, dấu hiệu, hướng phòng và điều trị thiếu máu thiếu sắt đến mọi người.

Tư vấn – Giải đáp thắc mắc về vấn đề bổ sung sắt hợp lý cho cơ thể, mời bạn liên hệ: 1900.1259 hoặc gửi câu hỏi về hòm thư: Khoedep@bacsituvan.vn.  Cảm ơn bạn đã quan tâm!